Dragulji Sarajeva: Najljepše planine nadomak grada

Da li ste znali da čak šezdeset planina u Bosni i Hercegovini ima vrhove iznad 1500, a vrhove više od 2000 metara nadmorske visine ima 11 planina?

Najviši vrh Bosne i Hercegovine je (ovo sigurno znate) Maglić sa 2386 metara nadmorske visine. A koje su to planine koje okružuju glavni bh. grad?

Dragulji prirode: Najljepše planine Bosne i Hercegovine

Centar grada Sarajeva leži na nadmorskoj visini od 533 metara iznad površine mora. Najnižu nadmorsku visinu u sarajevskoj kotlini ima naselje Ilidža sa 498 metara nadmorske visine, dok viši dijelovi grada i prigradska naselja na padinama okolnih brda: Grdonj i Hum na sjeveru, Borija na istoku i padine Trebevića na jugu, leže na prosječnoj nadmorskoj visini od 900 metara. 

Sarajevo je okruženo planinama u vidu visoke barijere: Igman (1504 metara nadmorske visine) Bjelašnica (2067 metara nadmorske visine), Treskavica (2088 metara nadmorske visine), Jahorina (1913 metara nadmorske visine), Romanija (1647 metara nadmorske visine), Ozren (1452 metara nadmorske visine) i Trebević (1629 metara nadmorske visine). 

Izgrađene su od trijaskih krečnjaka i dolomita, ponegdje sa izraženim kraškim reljefom, pa se javljaju pećine, vrtače, jame, ali i omanja kraška polja. U višim planinskim predijelima zapažaju se i tragovi ledenog doba, a naročito na sjevero-istočnim padinama Bjelašnice, u vidu morenskog materijala i ostataka cirkova. 

Na osnovu fizičko-geografskih karakteristika svojih planina Sarajevo je izraslo u veoma značajan zimski sportsko-rekreativni centar, a 1984. godine bilo je organizator zimskih olimpijskih igara. Najznačajnije olimpijske planine oko sarajeva su: Jahorina, Bjelašnica, Igman i Trebević.

Jahorina

Planina koja se nalazi 30 kilometara jugoistočno od Sarajeva. Najviši vrhovi su Sjenište (1910 metara nadmorske visine), Ogorelica (1908 metara nadmorske visine), Košuta (1907 metara nadmorske visine), Crni vrh (1788 metara nadmorske visine), Borovac (1750 metara nadmorske visine), Križevac (1319 metara nadmorske visine). 

Izgrađena je od paleozojskih škriljaca u osnovi i krečnjaka i dolomita u povlati, dok u geostrukturnom pogledu predstavlja navlaku. Pod uticajem egzogenih sila na pojedinim mjestima krečnjak je potpuno erodiran, pa se javljaju znatne površine pod škriljcima. To je izuzetno pogodovalo gradnji i uređenju skijaških staza, jer su ovakvi tereni najpovoljniji u tom pogledu. 

Nagli razvoj zimskog turizma omogućila je organizacija ZOI'84, kada su na planini izgrađeni savremeni hoteli i prateći objekti, kao i staze za spust, slalom i veleslalom, gdje su održavana takmičenja u alpskom skijanju za žene. 

Za Jahorinu u narodu je ostalo da se navodno zvala Javorina, po drvetu javoru. Međutim jedan je češki lingvista i botaničar, zapisujući detalje o toj planini, pogrešno napisao naziv. Umjesto Javorina, čuo je Jahorina, i tako je ostalo.

Igman

Talasasta površ jugozapadno od Sarajeva i čini sjeveroistočno krilo planine Bjelašnice. Najviši vrhovi su Crni vrh (1647 metara nadmorske visine), Guvno (1607 metara nadmorske visine), Ćurino (1533 metara nadmorske visine). 

Izgrađena je od krečnjaka i dolomita tercijerske starosti, koji su navučeni preko flišnih naslaga jursko-kredne starosti. Ima brojne škrape, vrtače, i uvale, preko kojih mjestimično dolaze morenske naslage. 

Teren Igmana je bezvodan, a vode se pojavljuju u vidu snažnih vrela u podnožju (Vrelo Bosne). Ova planina je značajna i po događajima iz Drugog svjetskog rata i velikoj epopeji iz Narodno-oslobodilačke borbe, poznatoj pod nazivom Igmanski marš.

Igman je područje najniže zabilježene temperature u regiji, −43°C. Samim tim je bitno podsjetiti na jednu od najpoznatijih i najslavnijih epizoda iz perioda Narodno-oslobodilačke borbe - Igmanski marš.

U nekim dokumentima stoji da je ta planina nazvana po intenzivnom klimatskom fenomenu vezanom za postojanje inverzivnih smrčevih šuma. 

Kroz historiju, planina Igman nikada nije bila gusto naseljena. Osim jedne prethistorijske gradine, na njemu nema drugih arheoloških ostataka naseobina iz prošlosti.

Bjelašnica

Bjelašnica je uz Jahorinu, Vlašić, Kupres i Blidinje jedan od vodećih ski centara u BiH. Osim toga, Bjelašnica je najviši ski centar u našoj zemlji.

Planina Bjelašnica se nalazi u središnjem dijelu zemlje, smještena jugozapadno, na udaljenosti od samo 25 kilometara od Sarajeva. Do nje je planina Igman, na kojima je održan veći dio takmičenja XIV Zimskih olimpijskih igara u alpskim i nordijskim disciplinama kao i skokovima. 

Na najvišem dijelu (2067 metara nadmorske visine) podignuta je značajna meteorološka stanica, koja je ujedno i najviša stalno nastanjena tačka u Bosni i Hercegovini.

Posebnu atrakciju predstavljaju visoki snježni smetovi koji dosežu i do nekoliko metara. Zima je posebno interesantna upravo zbog pejzaža koji pruža planina prekrivena snježnim prekrivacem, nalik na bijelu pustinju oblivenu zrakama sunca, iznad koje se prostire ništa više nego nebeski krajolik.  

Tu su i najviši vrhovi Bjelašnice: Bjelašnica – Zvjezdara (2067 metara nadmorske visine), Krvavac (2062 metara nadmorske visine), Vlahinja (2057 metara nadmorske visine). Južni dio visoravni je niži, čija prosječna visina iznosi 1200 metara nadmorske visine. 

Najveći dio planine izgrađen je od tercijerskih krečnjaka i dolomita, dok je samo zapadni dio sastavljen od škriljaca i pješčara trijaske starosti. Vrlo je atraktivna za ljetnji i zimski turizam. 

Trebević

Trebević јe planina u јugoistočnom dijelu Bosne i Hercegovine. Nalazi se јugoistočno od Sarajeva, visoka јe 1627 metara nadmorske visine i nadovezuјe se na planinu Jahorinu. 

To je popularno izletište Sarajlija. Na Trebević se moglo stići i autobusom i uspinjačom koja je kretala iz centra grada i kojom se za 12 minuta stizalo na preko 1100 metara nadmorske visine. 

Zbog idealne konfiguraciјe terena ovdje јe izgrađena kombinirana staza za bob i sankanje, i tu su održana natjecanja u ovim disciplinama za vrijeme 14. Zimskih olimpiјskih igara 1984. godine. 

Na 1566 metara nadmorske visine, blizu vrha, 1975. godine izgrađen јe telekomunikacijski toranj visine 60 metara i јedini јe telekomunikacijski releј koјi niјe uništen od strane NATO-vog zrakoplovstva 1995. godine tokom bombardiranja releјa. Važan јe telekomunikacijski čvor za Saraјevo i predaјnik za nekoliko RTV stanica. 

Treskavica

Treskavica se nalazi južno od Sarajeva okružena planinama Lelijom (2032 metara nadmorske visine), Visočicom (1967 metara nadmorske visine), Bjelašnicom (2067 metara nadmorske visine) i Jahorinom (1916 metara nadmorske visine). 

Po narodnom predanju ime je dobila po potresima, što je vjerovatno jer se Treskavica nalazi u aktivnoj seizmičkoj zoni. Njen najviši vrh je Pakliješ (2086 metara nadmorske visine) ili Mala Ćaba. 

Ovo drugo ime je dobila po dovištu koje je bilo na vrhu planine. Naime, u prošlosti su mještani iz sela podno tzv. Turovske Treskavice svake godine krajem ljeta izlazili na vrh Treskavice da bi klanjali i proučili hair dovu za berićet. 

Stijene blizu vrha i danas nose ime Ćabenske. Planinari su prije rata ovaj vrh zvali Đokin toranj, s obzirom da je pedesetih godina prošlog stoljeća na vrhu bio izgrađen manji metalni toranj, koji je služio kao sklonište. Graditelj tornja Rade Lasić odbio je da se toranj zove po njemu, pa je nazvan po imenu autora ideje gradnje tornja Đoke Petrovića.

Sa puta za Kozju luku, može se vidjeti vodopad Skakavac visine 35 metara. Vodopad je sezonskog karaktera. U neposrednoj blizini Turova zanimljiva je posjeta Kazanima koji su nastali tako što je rijeka Željeznica, probijajući se na svom putu kroz stjenovitu gredu, izdubila prolaz. U tom prolazu voda ključa kao u kazanu pa je on po tome i dobio ime. 

Treskavica je u prošlosti sa planinarske tačke gledišta obrađivana u potpunosti i preko nje su vodila četiri transferzalna planinarska puta. 

Na planini se nalazi šest jezera glacijalnog porijekla: Bijelo (1697 m nv), Crno (1675 metara nadmorske visine, Platno (1570 metara nadmorske visine), Veliko (1550 metara nadmorske visine), Suho (1630 metara nadmorske visine) i Trokunsko (1220 metara nadmorske visine). Kao prirodne rijetkosti i objekti značajni za naučna istraživanja jezera  su 1957. godine stavljena pod zaštitu države.

Ozren

Prelijepi krajolik i mješovita šuma neke su od karakteristika planine Ozren, smještene sjeveroistočno od Sarajeva. 

Do njega se može doći iz dva pravca. Iz Sarajeva pravcem iz Srednjeg, do lokacije na kojoj je smješten planinarski dom "Ozren" (1.310 metara nadmorske visine), put je dužine oko 45 kilometara. 

Do te planine moguće je doći iz Sarajeva i iz pravca Vučije Luke, dužine puta oko 24 kilometara. Prolazi se kroz Hrešu, Drljevac, Vučiju Luku i Dole, odakle se za oko dva sata laganog hoda može doći do spomenutog planinarskog doma. Ta ruta primamljivija je planinarima i ljubiteljima prirode.Na tom pravcu je i zaselak Han Jezero, Vranj, te selo Šljeme. U gustoj četinarskoj šumi, blizu sela Vučija Luka, smješten je "Vukov konak", magična planinska koliba (brvnara). Kažu da je to mjesto gdje se zaista može čuti tišina.  

Područje obiluje značajnim prirodnim vrijednostima, jedinstvenim fenomenom ekoklime, raznim vrstama biljaka i životinja te gljivama. Najviši vrh sarajevskog Ozrena (postoji još i Ozren sjeverno od Maglaja) je Bukovik 1532 metara nadmorske visine. Uobičajeno je da odlazak na Ozren nazivamo odlazak na Bukovik, a ustvari se misli na jedno šire područje. 

Vrh Crepoljsko od 1522 metra nadmorske visine dominira krajolikom. U podnožju vrha Bukovik nalazi se planinarski dom u kome je moguće dobiti hranu i piće, kao i u nekoliko objekata koji se nalaze uz stazu. 

Romanija

Kada su Slaveni došli početkom sedmog stoljeća, uništili su odbranu Istočnog rimskog carstva. Tada su sa Avarima provalili i osvojili ove provincije. Preživjeli stanovnici pobjegli su u brda. A pošto se Istočno rimsko carstvo službeno zvalo Romanija, onda je i to područje tako prozvano.

Romanija je planina u istočnom dijelu Bosne i Hercegovine. Prostire se jugozapadno od Sokoca, sjeveroistočno od Pala i istočno od Sarajeva. Najviši vrh je Veliki Lupoglav sa nadmorskom visinom od 1652 metara nadmorske visine. 

Na zapadnoj strani, iznad Mokrog, su Crvene stijene. Planina Romanija je poznata još i kao "Hajdučka gora".

U blizini je Novakovo vrelo, izvor hladne i čiste planinske vode. Iznad njive i izvora u stijenama je priroda iznjedrila malu pećinu, dubine oko deset metara, a visine i do sedam metara. Ova pećina se naziva Novakova pećina, nazvana po hajduku Starini Novaku.

Ispod stijena Romanije u blizini se nalazi i Carski put, koji je u srednjem vijeku od Sarajeva, preko Paljanskog polja, pored stijena i dalje preko Glasinačkog polja vodio prema Drini i dalje u Carigrad. Na putu je podignut i zazidan izvor, koji narod naziva Careve vode. 

Put preko Carevih voda nije bio bezbjedan. Karavane su napadali i pljačkali hajduci. Hajduci su prilazili čak i do ušća Paljanske i Mokranjske Miljacke, pa su formirane jedinice za zaštitu karavana koje su se nazivale Derbendžije.